روغن زیتون وتاریخچه آن
درخت زیتون درخت بومی حوزه مدیترانه است، زیتون‌های وحشی توسط مردم نوسنگی در اوایل هزاره پیش از میلاد یافت شده‌اند. درخت زیتون وحشی نخست در آسیای کوچک و در یونان باستانمی‌روییده است.
روغن زیتون، فراورده‌ای بود که ابتدا مردمان مینوسی (تمدنی پیش از یونانی در عصر برنز در نواحی مدیترانه‌ای) آن را تولید می‌کردند. این روغن برای آنها منشاء ثروت محسوب می‌شد. این مردمان، گوشت له شدهٔ میوهٔ زیتون را داخل مخزن ثابتی می‌ریختند و پس از مدتی، روغن زیتون در قسمت بالا جمع می‌شد و آب و بقیه مواد را از قسمت انتهایی مخزن خارج می‌کردند.
زمان و مکانی که از ابتدا درختان زیتون برداشت شده است، روشن نیست. در آسیای صغیر در هزاره ششم، در امتداد ساحل شام و با عبور از شبه جزیره سینا به ترکیه امروزی در هزاره چهارم و یا جایی در هلال حاصلخیز در هزاره سوم بارور شده‌اند.
گفته شده که کشت اولیه زیتون در جزیره کرت بوده است. شواهد باستان‌شناسی نشان می‌دهد که زیتون که در کرت پرورش یافته است و از مدت‌ها قبل حدود 2500 سال قبل از میلاد می‌باشد. قدیمیترین بازمانده روغن زیتون به تاریخ 3500 سال قبل از میلاد برمی گردد. هرچند تولید زیتون تا قبل از 4000 سال قبل از میلاد آغاز شده است. در یک جایگزینی زیتون‌ها در4500 سال قبل از میلاد توسط کنعانی‌ها به روغن تبدیل شدند. 1500 سال قبل از میلاد، زیتون در مناطق ساحلی شرق دریای مدیترانه به شدت کشت شد.
قطعاً درختهای زیتون در اواخر دوره مینوسی‌ها (1500سال پیش از میلاد) در کرت کشت شده‌اند. کشت درختان زیتون در کرت به ویژه در دوره پیشرفت شدید شد و نقش مهمی را در اقتصاد جزیره ایفا کرده است. مطالعات ژنتیکی اخیر نشان می‌دهد که گونه‌های مورد استفاده توسط کشاورزان امروزی از جمعیت‌های مختلف گونه‌های وحشی بوده است، اما تاریخ دقیق گونه‌های اهلی هنوز مشخص نشده است.
قدیمیترین روغن زیتون کشف شده (7700 ساله)
در دسامبر 2014 (آذر 1393) بقایای یک روستای 7700 ساله در حفاری‌های باستان‌شناسی در منطقه گالیل (جلیله) شمال فلسطین کشف شد که قدیمیترین کوزه‌های سفالی حاوی روغن زیتون در آنجا بود. دو کوزه سفالی که بقایای روغن زیتون در آن باقی بوده است، تقریباً متعلق به 5800 سال پیش از میلاد مسیح است. این روستای متعلق به دوره «نوسنگی» شاید نخستین کارگاه جهانی درگرفتن روغن زیتون بوده. همچنین در این روستا قدیمیترین سازه چوبی دست انسان که تاکنون کشف شده، در آن به دست آمده است. پیش از این کشف، قدیمیترین روغن زیتون باقیمانده متعلق به حدود سه هزار سال قبل از میلاد بود
تولید و تجارت
درختان زیتون و روغن آن را در مدیترانه شرقی می‌توان به عنوان یک تجارت در شهر باستانی حلب که در حومه شهر سوریه واقع شده است (2600–2240 سال پیش از میلاد) دانست. در اینجا برخی از اسناد به تاریخ 2400 سال قبل از میلاد، زمان سرزمین‌های پادشاه و ملکه رجوع کرده‌اند. این متعلق به یک کتابخانه از قرص‌های خاک رس در آتش که نابود کاخ پخته شده کاملاً حفظ شده است. یک منبع قدیمی که در آن مکرر از روغن زیتون یاد شده تنخ است.
مصریان باستان 2000 سال قبل از میلاد روغن زیتون را از کرت، سوریه و کنعان وارد می‌کردند و روغن یکی از اقلام مهم تجارت و ثروت محسوب می‌شد. باقیمانده روغن زیتون در کوزه‌هایی که بیش از 4000 سال در یک قبر در جزیره ناکسوس در دریای اژه قرار داشته‌اند پیدا شده است. سینوهه یک تبعیدی مصری که در شمال کنعان حدود 1960 سال قبل از میلاد زندگی می‌کرد، چیزهای فراوانی از درختان زیتون نوشته است.
علاوه بر مصرف غذایی، روغن زیتون برای مراسم مذهبی، مصرف دارویی، به عنوان یک سوخت در چراغ نفتی، صابون سازی و روش‌های مراقبت از پوست استفاده می‌شود. روغن زیتون مینوسی‌ها در مراسم‌های مذهبی استفاده می‌شود. محصول اصلی تمدن مینوسی‌ها، که در آن به نمایندگی ثروت نفت شد. مینوسی‌ها خمیره را به تانک ته‌نشینی انتقال داده و هنگامی که روغن به بالا انتقال می‌یابد و تخلیه آب از پایین صورت می‌گیرد. درخت زیتون در ایبریا و شهرهای اتروسک قبل از قرن هشتم و از طریق تجارت با فنیقی‌ها و کارتاژ، سپس در جنوب فرانسه توسط قبایل سلتیک در قرن هفتم گسترش یافت.
اولین ثبت استخراج روغن از کتاب مقدس عبری شناخته شده است و در خروج از مصر انجام گرفته است، در طول قرن سیزدهم قبل از میلاد می‌باشد. در طول این زمان، روغن را از طریق فشردن توسط دست و ذخیره کردن در ظروف مخصوص تحت حفاظت بدست می‌آوردند. یک آسیاب تجاری برای استخراج روغن مورد استفاده در ائتلاف قبیله‌ای مورد استفاده قرار می‌گرفت و بعد از آن در 1000 سال قبل از میلاد، در هلال حاصلخیز و منطقه‌ای شامل فلسطین، لبنان، و اسرائیل کنونی قرار گرفت. بیش از 100 زیتون پرس شده در تل مقنه (اکرون) یافت شد، در جایی که هم چنین فلسطینی‌ها روغن زیتون تولید کردند. این پرس‌ها با خروجی بین 1٬000 تا 3٬000 تن روغن زیتون در هر فصل تخمین زده می‌شود.
هنوز بسیاری از پرس‌های باستانی در منطقه مدیترانه شرقی وجود دارد، و برخی از آنها که متعلق به دوره روم باستان هستند، هنوز هم امروزه مورد استفاده قرار می‌گیرند.
استفاده از روغن زیتون در آشپزی یونانی و رومی باستان معمول بوده است. به نوشته منابع قدیمی، شهر آتن نام خود را به دلیل آتنی‌ها که در رابطه با روغن زیتون می‌باشد در نظر گرفته است، که این اسم پیشکشی به الهه آتنا (یک درخت زیتون) و پوسیدون (آب نمک جوشان بهاری خارج شده از صخره) است. اسپارتها و یونانیان دیگر روغن زیتون خود را با ساییدن زیتون بدست می‌آوردند. در اوایل قرن هفتم قبل از میلاد، مصرف روغن زیتون برای لوازم آرایش به سرعت در همه شهرهای یونان، همراه با نمایش هیکل‌های لخت ورزشکاران و تا هزاران سال علیرغم قیمت بسیار گزاف آن گسترش پیدا کرد. درختهای زیتون در سرتاسر حوضه مدیترانه طی انقلاب جمهوری رم و دوره امپراتوری آنها کاشته می‌شد. بر اساس گفته تاریخدان «پلینی»، ایتالیا تا قرن اول بعد از میلاد دارای روغن زیتون عالی با قیمت مناسبی بود، و آنرا به نام بهترین در مدیترانه نام گذاری کرد.
